Hipermodern Dönemde Kadın: Beden, Kimlik, Tüketim ve Direnişin Sosyolojik Analizi
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.15786365Anahtar Kelimeler:
Hipermodernlik, kadın kimliği, dijital görünülürlük, performatif cinsiyet, femvertising, öznelleşme, hipermodern feminizmÖzet
Bu çalışma, hipermodern toplumun kadın bedeni, kimliği ve öznelliği üzerindeki etkilerini kuramsal düzeyde incelemeyi amaçlamaktadır. Hipermodernlik, bireysel özgürlük, estetik ifade ve dijital görünürlük gibi değerleri ön plana çıkarsa da; bu değerler, kadınlar açısından görünmez denetim biçimleri, estetik normlara uyum baskısı ve çoklu rol beklentileriyle iç içe geçmiş yeni gerilim alanları üretmektedir. Kadın kimliği, bir yandan kamusal ve dijital alanda görünürlük kazanmakta; diğer yandan performans, tüketim ve öz-denetim baskısı altında parçalı ve kırılgan bir yapıya dönüşmektedir. Çalışmada, Gilles Lipovetsky’nin estetik tüketim anlayışı, Nicole Aubert’in içselleştirilmiş denetim mekanizmaları, Camille Froidevaux-Metterie’nin bedensel öznellik ve görünürlük kavramları ile Judith Butler’ın toplumsal cinsiyetin performatif doğasına ilişkin kuramı temel kuramsal referanslar olarak kullanılmıştır. Ayrıca Michel de Certeau’nun gündelik yaşam taktikleri ile Sarah Banet-Weiser’ın “popüler feminizm” ve “femvertising” eleştirileri üzerinden dijital görünürlük ve sessiz özneleşme biçimleri tartışılmıştır. Türkiye bağlamında ise Şener, Taştan, Aksu Bora, Zeynep Banu Dalaman ve Başak & Bulut Serin’in çalışmaları aracılığıyla yerel temsillere yer verilmiştir. Çalışma, “hipermodern feminizm” kavramını teorik bir öneri olarak sunmakta; bu bağlamda kadınların özgürleşme söylemleri içinde kuşatılmış kimliklerini nasıl yeniden yapılandırdığını ve görünürlüğün aynı zamanda nasıl bir denetim aracı hâline geldiğini sorgulamaktadır. Çalışma ampirik veri içermemekte, yalnızca kuramsal analiz temelinde yapılandırılmıştır.
Referanslar
Aktaş, G. (2020). Toplumsal cinsiyet rollerinin televizyon dizilerine yansıması üzerine sosyolojik bir değerlendirme. Sosyolojik Bağlam, 1(1), 1–10. https://sosyolojikbaglam.org/wp-content/uploads/2020/12/Aktas2020.pdf
Altınay, A. G., & Arat, Y. (2007). Türkiye’de kadına yönelik şiddet. İstanbul: Punto Yayınları.
Arı, İ. (2024). Femvertising reklam stratejisi bağlamında toplumsal cinsiyet kavramı: Elidor reklamlarının göstergebilimsel analizi. Nişantaşı Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(2), 669–684. https://doi.org/10.52122/nisantasisbd.1518489
Aubert, N. (2003). Le culte de l’urgence: La société malade du temps (s. 74–91). Paris: Flammarion.
Aubert, N. (Ed.). (2006). L’individu hypermoderne. Paris: Éditions Érès
Aubert, N., & Haroche, C. (2011). Les tyrannies de la visibilité: Être visible pour exister? Toulouse: Érès
Avcılar, E. G. (2022). Sosyal medyada kadın bedeninin idealize edilmesi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Kadın ve Aile Araştırmaları Dergisi, 2(2), 445–464.
Banet-Weiser, S. (2018). Empowered: Popular feminism and popular misogyny. Durham, NC: Duke University Press.
Başak, N & Bulut Serin, N. (2021). Toplum Tarafından Kadına Biçilen Roller ve Toplumsal Cinsiyet Sorunu. Konferans Bildirisi. İkinci Uluslararası Bilim, Eğitim, Sanat ve Teknoloji Sempozyumu, 28-29 Mayıs 2021. Erişim Adresi: https://www.researchgate.net/publication/355071588_Toplum_Tarafindan_Kadina_Bicilen_Roller_ve_Toplumsal_Cinsiyet_Sorunu_The_Roles_Assigned_to_Women_by_Society_and_the_Problem_of_Gender
Baudrillard, J. (2017). Tüketim toplumu: Söylenceleri/yapıları (N. Tutal & F. Keskin, Çev.; 9. baskı). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. (Orijinal eser 1970 yılında yayımlanmıştır)
Bauman, Z. (2000). Liquid modernity. Cambridge: Polity Press.
Berktay, F. (2003). Tarihin cinsiyeti. İstanbul: Metis Yayınları.
Bilgin, R. (2015). Tüketim kültüründe kadın bedeninin cinsel kurgu olarak konumlandırılması ve sunumu. The Journal of Academic Social Science Studies, (36), 309–329. https://doi.org/10.9761/JASSS2956
Bora, A. (2004). Kadınların sınıfı: Ücretli ev emeği ve kadın öznelliğinin inşası. İstanbul: İletişim Yayınları.
Bordoni, C. (2022). Post society: Social life after the pandemic. Cambridge: Polity Press.
Butler, J. (1990). Gender trouble: Feminism and the subversion of identity. New York: Routledge.
Crenshaw, K. (1991). Mapping the margins: Intersectionality, identity politics, and violence against women of color. Stanford Law Review, 43(6), 1241–1299. https://doi.org/10.2307/1229039
Çakır, H. (2020). Sosyal medyada bedensel dış görünüm söyleminin kadın bedenini inşası: Sosyolojik bir değerlendirme. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 3(2), 261–272. https://doi.org/10.47948/efad.791652
Dalaman, Z. B. (2020). Kadın Hareketinde Feminist Alternatif Medyanın Rolü: Türkiye ve Tunus Örnekleri. İstanbul: Milenyum Yayınları
Dalaman, Z. B. (2021). Feminist alternatif medyanın yarattığı yeni kadın kimlikleri: Türkiye ve Tunus incelemesi. Yıldız Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 36–57. https://doi.org/10.51803/yssr.901742
de Beauvoir, S. (1949). Le deuxième sexe (Vol. 1–2). Paris: Gallimard.
de Certeau, M. (1984). The practice of everyday life (S. Rendall, Trans.) Berkeley: University of California Press.
Demir, H. (2023). Yeni medyada feminist bellek oluşumunda görsel iletişim: Femvertising ve Adidas markası “Support is Everything” reklam örneği. Konferans bildirisi. Erişim adresi: https://www.researchgate.net/publication/369269726_YENI_MEDYADA_FEMINIST_BELLEK_OLUSUMUNDA_GORSEL_ILETISIM_Femvertising_ve_Adidas_Markasi_Support_is_Everything_Reklam_Ornegi
Dubet, F. (2002). Le déclin de l’institution. Paris: Éditions du Seuil.
Featherstone, M. (1991). Consumer culture and postmodernism. London: Sage Publications.
Federici, S. (2004). Caliban and the witch: Women, the body and primitive accumulation. New York: Autonomedia.
Firestone, S. (1970). The dialectic of sex: The case for feminist revolution. New York: William Morrow and Company.
Fraser, N. (1997). Justice interruptus: Critical reflections on the “postsocialist” condition. New York: Routledge.
Froidevaux-Metterie, C. (2018a). Seins: En quête d’une libération (s. 59–67). Paris: Anamosa.
Froidevaux-Metterie, C. (2018b). Le corps des femmes : La bataille de l’intime. Philosophie Magazine Éditeur.
Froidevaux-Metterie, C. (2021). Un corps à soi. Paris: Éditions du Seuil
Foucault, M. (1977). Discipline and punish: The birth of the prison (A. Sheridan, Trans.). New York: Pantheon Books. (Original work published 1975)
hooks, b. (2000). Feminism is for everybody: Passionate politics (s. 41–50). Cambridge, MA: South End Press.
Kadın Cinayetlerini Durduracağız Platformu. (2024). 2023 yılı kadın cinayetleri raporu. https://kadincinayetlerinidurduracagiz.net/veriler/3088/2023-yillik-veri-raporu
Kandiyoti, D. (1988). Bargaining with patriarchy. Gender & Society, 2(3), 274–290. Erişim Adresi: https://www.researchgate.net/profile/Deniz-Kandiyoti/publication/240696296_Bargaining_With_Patriarchy/links/5729c29408ae057b0a055589/Bargaining-With-Patriarchy.pdf
Le Breton, D. (2008). Anthropologie du corps et modernité (5e éd.). Paris: Presses Universitaires de France.
Lipovetsky, G. (1997). La troisième femme: Permanence et révolution du féminin. Paris: Gallimard.
Lipovetsky, G., & Charles, S. (2004). Les temps hypermodernes. Paris: Grasset.
Lipovetsky, G. (2006). Le bonheur paradoxal: Essai sur la société d’hyperconsommation. Paris: Gallimard.
McRobbie, A. (2009). The aftermath of feminism: Gender, culture and social change. London: SAGE.
Mill, J. S. (1869). The Subjection of Women. London: Longmans.
Millett, K. (1970). Sexual politics. New York: Doubleday.
Mohanty, C. T. (1988). Under western eyes: Feminist scholarship and colonial discourses. Feminist Review, 30, 61–88.
Sancar, S. (2012). Türk modernleşmesinin cinsiyeti: Erkekler devlet, kadınlar aile kurar. İstanbul: İletişim Yayınları.
Scott, J. W. (1988). Gender and the politics of history. New York: Columbia University Press.
Şener, G. (2021). Digital feminist activism in Turkey. Media@LSE Working Paper No. 67. London School of Economics and Political Science. https://www.lse.ac.uk/media-and-communications/assets/documents/research/working-paper-series/WP67.pdf
Taştan, İ. Ö. (2014). Gezi Eylemlerinin Retoriği Üzerine Bir İlk: Toplumsal Eylem Retoriği Konferansı. Kültür ve İletişim, 17(1), 103–120.
Tekeli, Ş. (Ed.). (1990). 1980’ler Türkiye’sinde Kadın Bakış Açısından Kadınlar. İstanbul: İletişim Yayınları.
Tong, R. (2009). Feminist Thought: A More Comprehensive Introduction (3rd ed.). Boulder: Westview Press.
Wolf, N. (1991). The beauty myth: How images of beauty are used against women. New York: William Morrow and Company.
Wollstonecraft, M. (1792). A vindication of the rights of woman: With strictures on political and moral subjects. London: Joseph Johnson.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Fazilet Ahu Özmen Akalın
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
