100. Yılında Türkiye: Osmanlı-Türk Modernleşmesinden Modernizme Temeller

Özet

Dünya modernleşme tarihi ve modern çağ; çatışma, çarpışma ve uyuşmazlıkların tarihi ve çağı olmuştur. Bu çatışma, temel olarak ‘eski’ ile ‘yeni’ arasındadır; diğer bir deyişle, bu tarih ve çağ, -hurafeleşmiş ve kaderci- gelenek ile çağdaşın savaşıdır. Modernlik, kaçınılmaz olarak hayatın her parçasına yayılacaktır. Bu nedenle, özellikle din temelli gelenek, kutsallaştırılmış gelenek ve gelenekselleştirilmiş hurafeler, modernite ve modernleşme ile yüzyıllardır ve doğrudan çatışma ve çarpışma içerisindedir. Bu çalışmanın amacı, 1699 Karlofça Antlaşması ile başlayan Osmanlı-Türk modernleşmesinin temellerini irdeleyerek, Cumhuriyet’e varan bu modernizm hareketinin ana bağlamlarını tarihsel, sosyal ve siyasal olarak ortaya koymaktır. Nitekim Cumhuriyet Türkiye’si modernleşmesi çağa uygun, laik çağdaş olma demek olup, laiklik ve çağdaşlık onun en anlamlı, göze çarpan ve ayırt edici niteliğidir. Bu nedenle, Osmanlı-Türk modernleşmesi, en başından itibaren gelişme ve ilerlemeye açık bir çağdaşlaşma hareketi ola gelmiş olup, en üst noktası olan laik çağdaş seviyesine Türkiye Cumhuriyeti ve Atatürk Devrimleri ve reformları ile ulaşmıştır. Nitekim Türk modernleşmesinin kökenleri olan bu akılcılık, rasyonellik ve çağa uygun gelişme itkilerini de, onun devamlı olarak çağın gerekliliklerini ve onlarla uyumlu bir toplumsal, politik, ekonomik ve kültürel nitelikleri içeren toplumsal yaşamı öngörmesi ve benimseme arzusunda görmek mümkündür. Araştırmanın metodolojisi kapsamında bu çalışma, esasen nitel (kalitatif) araştırma metodolojisini benimsemiş olup, tümdengelim yaklaşımını esas almış olup, doküman analizi, içerik analizi, söylem analizi, gruplandırma ve karşılaştırma gibi bilimsel araştırma yöntemlerinden yararlanmıştır.